Čuvena Rotonda u Solunu je jedan od najvažnijih rimskih spomenika u Solunu. Ovu cilindričnu građevinu sagradio je 306. godine nove ere rimski tetrarh Galerije, koji je nameravao da to bude njegov mauzolej odnosno grobnica. Međutim Galerijekada je umro 311. Godine nije sahranjen ovde već je sahranjen u Gamzigradu (Feliks Romulijana) kod Zaječara u Srbiji.
Ukratko
Rotonda je stajala prazna nekoliko decenija sve dok car Teodosije I nije naredio njeno pretvaranje u hrišćansku crkvu krajem četvrtog veka. Crkva je tada bila ukrašena vrlo kvalitetnim mozaicima. Od originalne dekoracije sačuvani su samo fragmenti, na primer, traka koja prikazuje svetitelje sa rukama podignutim u molitvi. Zgrada se koristila kao crkva (crkva Asomatona ili Arhangelona) više od 1.200 godina dok grad nije pao u ruke Osmanskog carstva kada je 1590. godine pretvorena je u džamiju a strukturi je dodat minaret. Služila je kao džamija do 1912. godine, kada su je Grci preuzeli tokom Balkanskih ratova.
Grčki pravoslavni zvaničnici rekonstruisali su građevinu u crkvu i napustili su minaret. Struktura je oštećena tokom zemljotresa 1978. godine, ali je naknadno obnovljena. 2004. godine, minaret je stabilizovan skelom.
Rotonda ima prečnik od 24,5 metara, a zidovi su joj debeli preko 6 metara, što je spomenik zaštitilo od vremena, opsada i zemljotresa. Trenutno Rotonda radi kao muzej gde se često održavaju razne izložbe, zgrada je istorijski spomenik kojim upravlja Ministarstvo kulture a Grčka pravoslavna crkva ima pristup spomeniku za razne svečanosti određenih dana u godini kao Crkva Svetog Georgija ( Crkva Svetog Đorđa ). Najvažniji spomenik grada je Rotonda, koja je od 1988. godine na Uneskovoj listi svetske baštine kada su i svi paleohrišćanski i vizantijski spomenici Soluna uvršteni na ovu listu.
Galerijev luk
Galerijev luk odnosno Kamara i Rotonda su susedni spomenici iz ranog 4. veka nove ere u gradu Solunu. Galerijev luk stoji na današnjoj raskrsnici ulica Egnatia i Dimitriou Gounari. Luk je sagrađen 298. do 299. godine nove ere i posvećen 303. n.e. da proslavi pobedu tetrarha Galerija nad Persijancima u bici kod Satale i zauzimanje njihovog glavnog grada.
Konstrukcija je bila oktopilon (kapija sa osam stubova) formirajući trostruki luk koji je bio izgrađen od zidanog jezgra obložen prvo opekom, a zatim mermernim pločama sa skulpturalnim reljefom. Centralni lučni otvor bio je širok 9,7 m i visok 12,5 m, a sekundarni otvori na drugoj strani bili su široki 4,8 m i visoki 6,5 m. Kroz luk je duž njegove duge ose prolazio put koji je povezivao Rotondu (125m severoistočno) sa dvorskim kompleksom (235m jugozapadno).
Izvedena je opsežna konsolidacija modernom opekom na izloženim zidanim jezgrima radi zaštite spomenika. Dva stuba koja okružuju središnji lučni prolaz zadržala su svoje mermerne ploče, koje prikazuju Galerijeve ratove protiv Persijanaca.